Obejmując części metalowe olejem silnikowym, unika się ich wystawieniem na tlen, co z kolei unika ich utlenieniu przy wysokich temperaturach, chroniąc silnik przed korozją. Wolno dołożyć także do oleju inhibitory korozji. Dużo olej silnikowy ma też dodatki w postaci środków czyszczących oraz dyspergujących, by utrzymać silnik w czystości i zmniejszyć tworzenie stałych związków tłuszczowych. Tarcie metalowych części tworzy, w sposób nieunikniony, mikroskopijne cząsteczki metalu. Cząsteczki są w stanie przenieść się w oleju, powodując znacznie większą erozję i zużycie kinetycznych części. Właśnie by przefiltrować te cząsteczki istnieją filtry oleju. Pompa oleju, wyjście bądź pompa zębata napędzana silnikiem pojazdu zajmuje się pompowaniem oleju przez filtr. Są dwa rodzaje filtrów, o pełnym przepływie i rozdwojonym. Akcesoria do olejów silnikowych, takie jak przeciwkorozyjne, zmniejszają korozyjny wpływ oleju na detale ruchome w silniku - przetestuj Dodatek do oleju silnikowego. Akcesoria przeciwutleniające, mają na celu zahamowanie procesu starzenia się oleju. Olej silnikowy konstruuje powłokę oddzielającą ruchome części, które się obok siebie znajdują. W ten sposób pomniejsza się bezpośredni kontakt, zużycie i tworzenie się ciepła, chroniąc silnik. To naturalnie dzięki solidnego przewodnictwa ciepła olej silnikowy, w momencie styku z gorącą przestrzenią, wchłania część ciepła, by przestawić go w inne miejsce, na ogół do powietrza lub ewentualnie jakiegoś typu odprowadnika. W silnikach benzynowych, górnolotny pierścień kompresji ma okazję narazić olej silnikowy na temperatury blisko 160 stopni Celsjusza. W silnikach wysokoprężnych, górny pierścień ma prawo wystawić silnik na temperatury ponad 315 stopni Celsjusza.

Oleje silnikowe z wyższymi współczynnikami lepkości mniej się osłabiają w wielkich temperaturach. Należy zawsze zwracać uwagę na oznaczenie lepkości, które znajduje się na zapakowaniu każdego oleju silnikowego. Klasyfikacja Society of Automotive Engineers dzieli oleje silnikowe wedle 11 klas lepkości, 6 klas zimowych i 5 klas letnich. Istnieją również oleje całoroczne, które muszą jednak spełnić kryteria letnie oraz zimowe.